Hasta Doktor ve Devlet - Osmanlı Modern Tıbbında Hastalıkla Mücadelenin Bitmemiş Hikayeleri

Bu çalışma yakın dönemde tıp tarihi ve kültür tarihi alanındaki yeni yaklaşımların tesiriyle Osmanlıda modern tıbbın tarihini hasta, doktor ve devlet üzerinden okuma çabasının bir ürünüdür. Odaklanılan zaman dilimi modern Batı tıbbının Osmanlı topraklarına girdiği, bir başka ifadeyle modernleşme tarihine ve tıbbın derinlemesine değişimine sahne olan 19. yüzyıldır. Tıp tarih yazımına hâkim olan doktorların başarılarına odaklanan biyografi, hastalık veya kronolojik kurum tarihi alanının dışına çıkılarak bireyin deneyimlerine dayalı bir kurgu esas alınmakta böylece her birinin hastalıkla mücadelesinin derin ama çoğu kez bitmemiş hikâyeleri çok yönlü ilişkiler ağı göz önüne alınarak incelenmektedir. Meselenin bir yönünü doktor hasta ilişkisi kapsamında Osmanlı kadın ve erkeklerinin hastalıkla baş etme çabaları, hasta rolü ve hastalık stratejileri oluşturuyor. İnsanlar hastalıkları sırasında karşılaştıkları sorunları çözümlemede doktorlar kadar, siyasi iktidar temsilcileriyle de ilişkilerini düzenlemekte de talihsizliklerini ileri sürerek bir takım yollara başvurmuşlardı. Diğer taraftan doktorlar yeni dönemde sadece hastalıkla değil cehaletle de mücadele rolünü üstlenirken meslek etiği ve uygulamadaki güçlüklerle baş etmenin yollarını arıyorlardı. Yöneticilerin iktidar stratejileri doğrultusunda hastalara karşı sergiledikleri hayırseverlik, iş verimliliği, ekonomik çıkarların gözetilmesi ve bunların güç ve statü kazanımına dair içerdiği anlamlar öne çıkmaktaydı. İşte mevcut çalışmada bütün bu çok yönlü ilişkiler ağı mümkün olduğunca farklı kaynak grupları kullanılarak merhamet, itibar, minnet, hak ediş, sorumluluk ve meşruiyet gibi şimdiye kadar üzerinde durulmayan daha geniş bir alana taşınmakta ve böylece modern tıp tarihinin farklı bir yönden yazılması amaçlanmaktadır. Rüya Kılıç'ın Osmanlı Devleti'nde Seyyidler ve Şerifler (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005) ile Deliler ve Doktorları; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Delilik (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014) ve İntiharın Tarihi; Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyette İstemli Ölüm Halleri (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2018) adlı eserleri yayınlandı. Çalışmalarını psikiyatri ve psikoloji tarihine odaklanarak Hacettepe Üniversitesinde sürdürüyor.

(Tanıtım Bülteninden)